Emergentie
In het bericht waarin emergentie voor het eerst wordt genoemd zat ik niet alleen verlegen om een goed Nederlands woord, maar vooral om een referentiekader buiten de wereld van de AI.
Ik denk inmiddels dat het fenomeen zwerm een goed voorbeeld is van waarneembare emergentie. Op een vlucht spreeuwen zit geen sturing, er is geen vluchtleider of vluchtplan. Zelfs geen algoritme. Toch nemen we waar dat de vlucht tamelijk doelgericht in een groep bomen neerstrijkt zonder dat spreeuwen botsen of elkaar in de weg te zitten. Denk ook aan een school vissen, of aan het ontstaan van een termietenheuvel. Ik heb de voorbeelden in andere context zelf vaak gebruikt. Nieuw zijn ze ook niet, zie Turtles, Termites, and Traffic Jams van Mitchel Resnick uit 1994.
Ik vroeg Perplexity om een goed Nederlands woord — zo kwam ik op emergentie — en in een vervolgvraag ook naar gebruik waarbij deze term voorkomt. P. kwam met verwijzing naar de filosofie, onder meer naar het werk van Karl Popper.
Bron: Perplexity
Karl Popper heeft emergentie besproken in relatie tot complexe systemen en fenomenen. In zijn werk heeft hij betoogd dat emergentie kan worden gezien als een alternatief voor reductionisme, waarbij complexe systemen worden teruggebracht tot hun afzonderlijke delen om ze te begrijpen. Popper stelt dat emergentie kan worden gezien als een manier om de complexiteit van de wereld om ons heen te begrijpen, omdat het erkent dat er nieuwe eigenschappen en kenmerken kunnen ontstaan wanneer verschillende elementen samenkomen en interactie hebben op een manier die niet kan worden verklaard door alleen naar de afzonderlijke elementen te kijken. Popper heeft emergentie dus gezien als een belangrijk concept in de filosofie van de wetenschap en als een manier om de complexiteit van de wereld te begrijpen.
Een kanttekening. Hoewel ik denk dat het verband met Popper toepasselijk is bevat de samenvatting van Perplexity een of meer ‘anachronismen’. Zo zal Popper zelf het woord reductionisme niet gebruikt hebben, en misschien niet eens de term emergentie.